آموزش سلامت دهان و دندان

اولين قدم براي سلامت، پيشگيري از بروز بيماري و درمان آن در مراحل اوليه مي‌باشد. هر فردي در طول زندگي خود دو سري دندان دارد: دندانهاي شيري و دائمي دندانهاي شيري از سن 6 ماهگي تا 3 سالگي در دهان رويش مي‌يابند. از سن 6 تا 12 سالگي به مرور اين دندانها مي‌افتند و بجاي آنها دندانهاي دائمي رويش مي‌يابند و تا پايان عمر در دهان باقي مي‌مانند.

از وظايف مهم و اختصاصي دندانهاي شيري موارد زير را مي‌توان نام برد:

·      نقش اساسي در جويدن، تغذيه و سلامت عمومي

·      حفظ زيبايي، تلفظ صحيح كلمات و كمك به سلامت روحي و رواني كودك

·      حفظ فضاي لازم جهت رويش دندانهاي دائمي و در نهايت جلوگيري از به هم‌ريختگي دندانها و كاهش نياز به درمانهاي ارتدونسي (يكي از دلايل مهم كج بودن دندانهاي دائمي، از دست رفتن زود هنگام دندانهاي شيري است)

·      نهايتاً‌ پوسيدگي دندانهاي شيري موجب آسيب به جوانه دندانهاي دائمي مي‌گردد.

 دندان 6 سالگي

اولين دندان دائمي، نخستين آسياي بزرگ (دندان شماره 6) است كه در سن 6 سالگي، روي قوس فكي، پشت دندانهاي شيري رويش مي‌يابد. (قبل از رويش اين دندان هيچ دندان شيري نمي‌افتد و به همين دليل والدين تصور مي‌كنند كه اين دندان شيري است.)

عوامل پوسيدگي زا

1. عدم رعايت بهداشت دهان و دندان (عدم استفاده از مسواك و نخ دندان) در زمان مناسب منجر به تشكيل لايه ميكروبي مي‌شود. 2 الي 5 دقيقه بعد از استفاده از مواد قندي و غذا، اسيدهاي مخرب ناشي از فعاليت ميكروبهاي موجود در لايه ميكروبي توليد شده و به مدت 20 دقيقه الي 1 ساعت در دهان باقي مي‌مانند اسيد توليد شده ميناي دندان را تخريب و منجر به شروع پوسيدگي مي‌شود.

2.        مصرف نامناسب مواد قندي

·         استفاده از مواد قندي چسبنده‌ (مانند شكلاتها، تافي‌ها، آدامس‌ها و … ) اين مواد به علت خاصيت چسبندگي به دندانها مدت زيادي در دهان مي‌مانند.

·         بالا بودن ميزان مصرف مواد قندي

·         بالا بودن تعداد دفعات مصرف مواد قندي (بويژه در بين وعده‌هاي اصلي غذا)

   اين نكته بسيار حائز اهميت است و بايد بسيار بر آن تاكيد كرد كه مواد قندي در طول روز در يك وعده مصرف شوند و از تدريجي خوردن آن در طول روز خودداري گردد.

تغذيه صحيح

·         استفاده از مواد قندي موردنياز بدن همراه وعده‌هاي اصلي غذايي

·         مصرف شير لبنيات و مواد غذايي حاوي فلورايد مانند ماهي و چاي

·         استفاده از ميوه و سبزيجات تازه در بين وعده‌هاي غذايي مانند هويج و كاهو

   براي پيشگيري از ايجاد پوسيدگي در دندانهاي كودكان، در كنار استفاده از مسواك، نخ دندان و تغذيه صحيح، به كارگيري روشهاي زير حائز اهميت است:

استفاده از فلورايد

   فلورايد باعث استحكام دندانها شده و آنها را در برابر پوسيدگي مقاوم مي‌كند. محصولات مختلف فلورايد عبارتند از:

·         دهانشويه سديم فلورايد: كه در حال حاضر به عنوان يكي از برنامه‌هاي كشوري جهت پيشگيري از پوسيدگي دندان دانش‌آموزان ابتدايي در دست اجرا مي‌باشد.
 

·         كاربرد ژل فلورايد: اين ژل حاوي غلظت بيشتري از فلورايد است، به همين دليل بايد در مطب توسط دندانپزشك استفاده گردد.

·         استفاده از خميردندانهاي حاوي فلورايد

فيشورسيلانت (مسدود كردن شيارهاي دندان)

   سطح جونده دندانهاي آسياي بزرگ در ابتداي رويش داراي شيارهاي خيلي عميق هستند. جهت جلوگيري از تجمع مواد غذايي و شروع پوسيدگي در اين نقاط، دندانپزشك با استفاده از مواد مخصوص اين شيارها را پر و كم عمق مي‌نمايد تا موهاي مسواك به راحتي بتوانند اين شيارها را تميز كنند.

   مراجعه به دندانپزشك حداقل هر 6 ماه يكبار ضروري است،‌ هرچند هيچ نشانه‌اي از مشكلات دنداني و لثه‌اي وجود نداشته باشد. تشخيص زودهنگام پوسيدگي با استفاده از نور كافي و راديوگرافي در مطب دندانپزشكي و درمان به موقع پوسيدگيها خود عامل پيشگيري مؤثري است و مانع از مشكلات شديد بعدي خواهد گرديد.

روش صحيح مسواك زدن

       1-  مسواك خوب بايد موهاي صاف و يكنواخت داشته باشد. چنانچه موهاي مسواك از حالت اوليه خارج شدند بايد آن را عوض كرد.

2-  براي هر مرتبه شستشو به اندازه يك نخود از خمير دندان حاوي فلورايد را در موهاي مسواك فرو ببريد.

3-   براي اينكه تمام دندانها مسواك شوند بهتر است هميشه به يك ترتيب مسواك بزنيد مثلاً‌ اول فك بالا از راست به چپ و بعد فك پايين از چپ به راست.

4-   دندانهاي فك بالا را با حركت مسواك از مجاور لثه به سمت پايين تميز كنيد.

5-   با عمودي گرفتن مسواك و حركت آن از بالا به پايين سطوح داخلي دندانهاي جلو را مسواك كنيد.

6-   سطوح جونده دندانهاي بالا را با عقب و جلو بردن مسواك تميز كنيد.

7-   دندانهاي فك پايين را با حركت مسواك از مجاور لثه به سمت بالا بشوئيد.

8-   پشت دندانهاي جلو را با عمودي گرفتن مسواك و حركت آن از پايين به بالا تميز كنيد.

9-   سطوح جونده دندانهاي پايين مثل فك بالا  را با عقب جلو بردن مسواك، تميز كنيد.

10- هر نوبت مسواك زدن بايد حداقل 4 دقيقه به طول بيانجامد.

11- هر شب قبل از خواب و هر روز صبح بعد از صبحانه، بايد دندانها را مسواك زد.

اثرات سودمند فلورايد براي سلامتي دندان‌ها

   فلورايد عنصري است كه به طور طبيعي در آب، خاك و هوا يافت مي‌شود.

   زماني‌كه فلورايد به صورت خوراكي به ميزان مناسب مصرف شود دندان را مقاوم كرده و از پوسيدگي پيشگيري خواهد شد.

   اگر فلورايد در آب آشاميدني شهر به ميزان مناسب موجود باشد، پوسيدگي‌هاي دنداني را تا حدود 60درصد كاهش مي‌دهد. روش ديگر دريافت فلورايد، استفاده از خميردندان، دهان‌شويه‌ها و ژلهاي حاوي فلورايد است. هر دو روش كاربرد فلورايد يعني سيستميك (فلورايد موجود در مواد غذايي و آب آشاميدني) و موضعي (فلورايدي كه بر روي دندانها گذاشته مي‌شود) در مقاوم كردن دندان‌ها و پيشگيري از پوسيدگي موثر شناخته شده اند.

   در مواد غذايي مصرفي، مقاديري فلورايد وجود دارد كه بر حسب انواع آنها، مقدار فلورايد مصرفي نيز متفاوت است. غذاهاي دريايي به نسبت ساير غذاها فلورايد بيشتري دارند. چاي نسبت به آب آشاميدني فلورايد بيشتري دارد. در بعضي تركيبات دارويي نيز فلورايد يافت مي‌شود، بطور كلي مقدار فلورايدي كه به بدن مي‌رسد بستگي به اين دارد كه در چه منطقه‌اي زندگي مي‌كنيم و چه نوع آب و غذايي مصرف مي‌نمائيم.

فلورايد اثرات ضدپوسيدگي خود را به 3 شكل مختلف اعمال مي‌كند:

الف) باعث استحكام ساختمان دندان مي‌شود.

ب) ضايعات پوسيدگي اوليه بدون تشكيل حفره را دوباره معدني و محكم مي‌كند.

ج) فعاليت ضد ميكروبي دارد.

   يكي ديگر از فوايد فلورايد اثر آن بر روي ريشه دندان بزرگسالان است. بسياري از مردم در سنين بالا دچار تحليل لثه مي‌شوند و سطح ريشه دندان آنها در دهان نمايان شده و در معرض خطر پوسيدگي قرار مي‌گيرند.

   مطالعات نشان داده است مصرف موضعي فلورايد سطح عريان ريشه را در مقابل پوسيدگي محافظت مي‌نمايد.

 فلورايد به طرق مختلف مي‌تواند در اختيار دندان قرار گيرد:

1-    آب آشاميدني

2-    مصرف مواد غذايي مانند چاي و غذاهاي دريايي

      3ـ قرص‌ها و شربت‌هاي حاوي فلورايد

4ـ دهان شويه، خمير، ژل (استفاده در خانه بصورت روزانه)

5 ـ ژل‌هاي موضعي كه توسط دندان پزشك بر روي دندان‌ها گذاشته مي‌شود.

6 ـ دهان شويه‌هايي كه در مدرسه به صورت هفتگي توصيه مي‌شود.

   استفاده از خميردندان‌هاي فلورايد دار براي كودكان بالاي 2 سال به ميزان كم ( به اندازه نخود) توصيه مي‌شود و كاربرد دهان شويه‌هاي حاوي فلورايد فقط در كودكان بالاي 6 سال پيشنهاد مي‌گردد.

   مطالعات بسياري نشان مي‌دهد كه استفاده هفتگي و منظم از محلول دهان شويه سديم فلورايد 2درصد كه در مدارس ابتدايي كشور توزيع مي‌گردد باعث كاهش شيوع پوسيدگي دندان در حد 30 تا 40درصد مي‌شود.

   لازم‌‌است بطري‌هاي دهان شويه در طي سال تحصيلي در مدرسه نگهداري شوند و محل نگهداري بطري‌ها بايد جايي محفوظ و دور از نور مستقيم خورشيد باشد. ضمناً لازم است براي هر بطري نام دانش‌آموز ثبت گردد و كليه بطري‌هاي هر كلاس بصورت مجزا از كلاس‌هاي ديگر نگهداري شود.

   برنامه بايد به نحوي تنظيم شود كه دانش‌آموزان هر كلاس هر هفته در ساعت و روز خاصي بعد از مسواك زدن از دهان‌شويه استفاده كنند. بهترين زمان استفاده از دهان شويه قبل از شروع اولين ساعت درس است. توجه نماييد كه كودكان خردسال از بلعيدن خميردندان و دهان‌شويه‌هاي حاوي فلورايد جداً پرهيز كنند زيرا مي‌توانند باعث عوارضي نظير لكه‌دار شدن سطح دندان‌ها، مشكلات استخواني و مسموميت‌هاي حاد گردد.

   بنابراين هنگام مصرف دهان شويه‌هاي حاوي فلورايد نظارت والدين و يا مربيان بهداشت مدارس و يا معلمين ضروري‌است. اگر فلورايد آب آشاميدني در منطقه‌اي زيادتر از معمول باشد( بيشتر از 2ppm  يعني دو قسمت در يك ميليون قسمت) براي جلوگيري از تغيير رنگ دندان‌ها (فلوئوروزيس) تا حد مقدور مخزن و منشاء آب آشاميدني منطقه را عوض مي‌كنند و يا آبهايي را كه فلورايد كمتري دارند با آن مخلوط مي‌نمايند.

   لذا استفاده از خميردندان‌هاي حاوي فلورايد و دهان شويه‌هاي فلورايد در آن مناطق توصيه نمي‌شود.

   مجموعه دهان و دندان به عنوان دروازه ورود غذا و آغازگر روند هضم و جذب غذا نقش مهمي در آماده‌سازي نيازمندي‌هاي غذائي انسان بعهده دارد. رشد و تكامل عملكرد مطلوب روزانه و ايجاد حس لذت و نشاط در جسم و جان انسان بدون عملكرد اين بخش از بدن و همكاري و مشاركت آن امكان‌پذير نيست. مطالعات و شواهد نشان مي‌دهد كه بسياري از مردم از داشتن اطلاعات كافي براي تامين و ارتقاء سلامتي اين عضو مهم و همچنين پرهيز از عوارض آسيب زننده به آن بي‌بهره هستند.

مراجعه به دندانپزشک

   ما بايد هر 6 ماه يكبار يعني دوبار در سال به ديدن دندانپزشك خود برويم. دوبار معاينه دهان و دندان در سال توسط دندانپزشك اين امكان را فراهم مي‌آورد تا وي بتواند سلامت دهان و دندان شما را بررسي نمايد و با پيشگيري به موقع از گسترش و پيشرفت بيماريهاي دهان و دندان كه موجب ايجاد ناراحتي و درمانهاي پيچيده دندانپزشكي و هزينه سنگين مي‌گردند شود. دندانپزشك ممكن است بر اساس تشخيص تاريخ ملاقات‌هاي متوالي بعدي را معين نمايد.

مدت زمان صرف شده برای مسواك زدن
   دسترسي به همه سطوح دندانها به منظور پاك نمودن پلاك ميكروبي مستلزم صرف وقت كافي است. شما بايد روزي 2 بار و هر بار حداقل 3-2 دقيقه براي مسواك زدن و قت صرف نماييد ولي متاسفانه بسياري از مردم بين 70-45 ثانيه صرف مسواك زدن خود مي‌كنند.

اگر  در شرايطي هستید که نمي‌توانید  مسواك بزنید  
   شستشوي دهان با آب بعد از خوردن غذا باعث خنثي شدن اسيد و كاهش باكتريها به ميزان 30% (از هر 100 عدد 30 عدد) مي‌شود. همچنين شما مي‌توانيد از يك گاز يا يك تكه پارچه تميز براي پاك كردن دندانها استفاده نماييد تا زماني كه بتوانيد از مسواك استفاده كنيد.

غذاهاي مضر براي دندانها
   غذاهاي چسبناك مانند شكلات كه حاوي مقدار زيادي مواد قندي هستند به مدت زمان زيادي جهت خنثي شدن اثرات سوء آنها و پاك شدن توسط بزاق از روي سطح دندان نياز دارند.
عموماً غذاهايي كه براي بدن مفيد هستند براي دندانها نيز مفيدند بطور مثال غذاهايي كه سفت و الياف دار هستند مثل سبزي‌ها، ميوه‌ها و دانه‌هاي گياهي سبب ماساژ لثه مي‌شوند و تا حدودي خاصيت تميز كنندگي دندانها را نيز دارا مي‌باشند.

دندانهاي حساس
   حساسيت دندان با استفاده از خمير دندانهاي ضد حساسيت و استفاده از سيلانت (مواد پلاستيكي شيري رنگ رقيقي كه با آن شيار دندانهاي سالم را مسدود مي‌كنند تا از پوسيدگي جلوگيري شود) و مواد پر كردن دندان كه در تركيبات آنها فلورايد به كار رفته است كاهش مي‌پذيرد. همچنين كاهش استفاده از مواد اسيدي در رژيم غذايي به كاهش حساسيت دندان كمك مي نمايد.

استفاده از خلال دندان
   استفاده گاهگاهي از خلال دندان براي برداشتن باقيمانده غذايي از روي دندان مفيد است. اما در درازمدت استفاده از خلال دندان باعث سايش و تحليل لثه مي‌شود. استفاده از خلال دندان به مدت طولاني و به صورت عادت ممكن است باعث جابجايي دندان و در نهايت ناراحتي مفصل گيج‌گاهي ـ فكي شود. به علاوه بايد دقت نمود خلال دندان در لثه شكسته نشود.

پركردن دندان با آمالگام
   آمالگام يا ماده پر كردن دندان (نقره‌اي رنگ) تركيبي از جيوه، نقره و مقداري مس مي‌باشد كه براي پر كردن دندانهاي عقب از آن استفاده مي‌شود. نشست جيوه از اين ماده پر كردني، بسيار اندك است و حتي از مقداري كه مقداري كه ما همه روزه در معرض آن قرار داريم يعني در هوا و غذا و آب نيز كمتر است. با اين وجود مواد ديگري نظير چيني، طلا و كامپوزيت (مواد پر كردن همرنگ دندان) نيز، براي پر كردن دندان وجود دارند. اين مواد از آمالگام گران‌تر هستند و به استثناي پر كردگي طلا دوام طولاني مدت نيز ندارند.

نقش فلورايد در سلامتي دندانها

   فلورايد به صورت تركيبي در طبيعت يافت مي‌شود. فلورايد در آب، هوا و خاك وجود دارد. فلورايد به راحتي جذب ميناي دندان مي‌شود. به خصوص در موقع رشد دندانها هنگاميكه دندان در حال شكل گيري است مصرف فلورايد باعث مي‌شود تا ساختمان دندان محكم‌تر شده و در مقابل پوسيدگي مقاوم شود و پوسيدگيهايي كه ممكن است تازه تشكيل شده باشند به راحتي در معرض فلورايد، دوباره معدني و محكم شوند.
دهان‌شويه‌هاي سديم فلورايد كه در مدارس ابتدايي كشور ما توزيع مي‌شوند نيز از همين خاصيت برخوردارند.

نوع خميردندان و دهان شويه
   بيشتر خمير دندانهاي موجود در فروشگاهها اساساً به هم شباهت دارند. مطمئن شويد كه از خمير دنداني استفاده مي‌كنيد كه حاوي فلورايد است. تمام خميردندانهاي حاوي فلورايد به خوبي عليه پلاك و پوسيدگي موثر هستند و ميناي دندان را تميز و براق مي‌كنند. اگر دندانهاي شما به سرما و گرما حساس هستند از خميردندانهايي كه براي اين منظور ساخته شد‌ه‌اند استفاده كنيد. خميردندانها داراي تركيباتي هستند كه مسواك زدن را آسان و مطبوع مي‌سازند.

 
استفاده از نخ دندان
   استفاده از نخ دندان يك مرحله مهم از مراقبت‌ دهان و دندان است كه اكثر مردم آن را فراموش مي‌كنند و وقتي براي آن صرف نمي‌كنند. با استفاده روزانه از نخ دندان شما شانس سال م ماندن دندانها را بالا مي‌بريد و شانس بيشتري لثه و نسوج اطراف دندان كاهش مي‌يابد. استفاده از نخ دندان باعث حذف پلاك ميكروبي از سطوح بين دنداني مي‌شود و جريان خون لثه را افزايش مي‌دهد.

داروهای سفيد کننده دندان

   اين مواد حاوی ترکيبات سفيد کننده هستند. اما بايد در نظر داشت که بسياری از اين داروها دارای مواد ساينده هستند که برای سلامت دندان مضر مي باشد. مواد سفيد کننده بايد تحت نظر دندانپزشک استفاده گردند.

بوی بد دهان

   علل متعددی موجب ايجاد بوی نامطبوی دهان مي شوند که بطور عمده بر دو دسته اند.

الف) علل دهاني

ب) علل خارج دهاني

  الف- علل دهاني بوی بد دهان 
• عدم رعايت بهداشت دهان و دندان:

   مسواک نزدن و عدم رعايت بهداشت اصلي ترين علت ايجاد بوی بد دهان است. خرده های غذا در بين دندانها فاسد و بد بو مي گردند و ايجاد بوی نامطبوع مي نمايد.

• جرم و ضايعات بافت نگهدارنده دندان:

   هر چند ظاهرا جرم نبايد بويي داشته باشد ولي اين رسوبات محل مناسبي برای لانه گزيني و سبب پرورش ميکروبها و تکثير آنها مي باشندو بدين سبب عامل عمدهای در جهت ايجاد بد بويي دهان محسوب مي شوند.

• دندانهاي پوسيده و عفوني:
   به علت پوسيدگي حفره‌هايي در دندان ايجاد مي‌شود كه خرده‌هاي غذايي را در خود جاي مي‌دهند و محيط مناسبي جهت تكثير ميكروبها ايجاد مي‌كنند كه سبب متعفن شدن خرده‌هاي غذايي در اين پوسيدگيها مي‌شوند.

• ناهنجاريهاي دنداني:
   ناهنجاري و بدقرار گرفتن دندانها باعث مي‌شود كه دندانها از دسترس مسواك دور باشند و فشار غذا خوردن هم نتواند به طور طبيعي آن نواحي را تميز كند كه اين امر باعث بدبويي دهان مي‌گردد.

• درمانهاي نادرست دندانپزشكي:
   اگر ترميم و پر كردن دندانها به گونه‌اي مناسب انجام نشده باشد باعث ايجاد گير غذايي و باقي ماندن خرده‌هاي غذا و بدبويي دهان مي‌گردد.

  ب- علل خارج دهاني عبارتند از:
   بيماريهاي گوارشي اختلالات و تغييرات هورموني عفونت در راههاي هوايي استعمال دخانيات تنفس از طريق دهان و گرسنگي از عوامل ايجاد كننده بوي بد دهان ميتواند باشد كه برحسب مورد بايد به متخصص مربوطه مراجعه نمود.

آيا مسواك برقي بهتر از مسواك‌هاي معمولي دندانها را تميز مي‌كند؟
   در سال 1993 ميلادي مسواك برقي اختراع گرديد اين مسواكها در انواع مختلف به بازار عرضه شده‌اند كه برحسب نوع حركتشان تقسيم بندي مي‌شوند اين مسواكها ممكن است داراي حركات عقب جلو يا چرخشي باشند. استفاده از مسواك برقي در افراد زير توصيه مي‌شود:
1ـ افرادي كه فاقد انگشتان كافي باشند.
2ـ افرادي كه تحت درمانهاي ارتدونسي (رديف كردن دندانها) قرار دارند.
3ـ بيماراني كه به علل عقلي و يا جسمي قادر به رعايت بهداشت خود نمي‌باشند.
نظرات متفاوتي در مورد برتري مسواكهاي برقي يا دستي بر يكديگر وجود دارد ولي بطور كلي تفاوت چشمگيري بين اين دو مشاهده نمي‌شود.

تغذيه نوزاد با شيشه شير چه زيانهايي دارد؟
1ـ كاهش رابطه عاطفي:
   هنگام تغذيه طفل با پستان بين مادر و طفل رابطه عاطفي به وجود مي‌آيد ولي در تغذيه با شيشه شير اين رابطه وجود ندارد. اين رابطه عاطفي كه در نتيجه نگاههاي مستقيم مادر به چشمان طفل تماس و گرمي بدن و لبخند و تبسم وي به وجود مي‌آيد، اثرات مهمي در سلامت روحي و رواني و رشد احساسات و عواطف كودك دارد.
2ـ نامناسب بودن اغلب سر شيشه‌ها باعث ايجاد تغييراتي در قوسهاي دنداني و عمل بلع كودك مي‌شود.
   اگر به كودكي كه از سينه مادر شير مي ‌خورد توجه نماييد مي‌بينيد كه چگونه فك وي دائماً بطرف بالا و پايين و عقب و جلو حركت مي‌كند. هنگام تغذيه كودك با بطري مخصوصاً در مواردي كه مادر براي سهولت خروج شير اقدام به گشاد كردن سوراخ سرشيشه مي نمايد اين حركات صورت نگرفته يا بسيار كمتر صورت مي‌گيرد و اين مسئله مي‌تواند در آينده مشكلاتي براي كودك ايجاد نمايد.
3ـ هنگام تغذيه با شيشه شير كودك مقداري هوا بلع خواهد كرد.
4ـ طبق تحقيقاتي كه به عمل آمده كودكاني كه با شيشه شير تغذيه مي‌شوند بيشتر از كودكاني كه با پستان مادر تغذيه مي‌شوند دچار انگشت مكيدن مي‌شوند.
 

آيا مسواك زدن به تنهايي مي‌تواند كاملاً دهان را تميز كند؟

   كاملاً نه مسواك فقط سه سطح خارجي از پنج سطح دندانها را تميز مي‌كند. براي تميز كردن سطوح بين دنداني كه قابل دسترس مسواك نيست بايد از نخ دندان استفاده نمود نخ دندان بقدر كافي باريك است و به آساني مي‌تواند از بين دندانها عبور كرده و پلاك ميكروبي را از سطوح بين دندان برطرف نمايد. شما بايد از نخ دندان جهت تميز كردن سطوح بين دنداني كه قابل دسترس با مسواك نيست استفاده نمائيد. دندانپزشك يا بهداشتكار شما نوعي نخ دنداني را كه بايد استفاده نمائيد توصيه خواهد نمود و طرز صحيح استفاده از آنرا توضيح خواهد داد. براي فاصله‌هاي زياد بين دندانها بهتر است از نخ دندان سوپرفلاس استفاده نمائيد.

نوع مسواك براي تميز كردن دندانها

   سر مسواك بايد متناسب باشد به نحوي كه به آساني دسترسي به تمام نقاط دهان و دندانها و لثه پيدا كند. دسته آن بايد بلند و پهن باشد كه بتوان آن را به آساني در دست گرفت.
   موهاي مسواك بايد از نايلون نرم و داراي انتهاي گرد باشد تا به لثه آسيبي نرساند.
   مسواك هر 4-3 ماه يكبار بايد تعويض شود. اگر موهاي مسواك به هر دليلي خراب شود (نشاسته‌هاي آن گسستگي و فاصله گرفتن بيش از حد موهاي مسواك از يكديگر است) يا شما سرماخوردگي يا آنفولانزا گرفته باشيد بايد اين تعويض زودتر صورت پذيرد.

   دندانپزشكان و بهداشتكاران دهان و دندان، عقيده دارند كه يك مسواك خوب بايد داراي موهاي نرم نايلوني با نوك كوچك كاملاً متراكم و دسته مناسب باشد. همچنين معتقدند كه نوك موهاي مسواك بايد گرد باشد. لثه‌ها بسيار حساسند و به آساني در تماس با بعضي از مسواك‌ها كه داراي موهاي تيز باشند. صدمه مي‌بينند. موهاي نوك گرد مسواك چنان سائيده و پاليش شده‌اند كه نوك آنها به صورت گنبدي شكل و كوچك درآمده كه به نرمي روي لثه كشيده مي‌شود و آسيبي به آن وارد نمي‌سازد. تفاوت اين دو دسته موها را مي توان در شکلهای ذيل مشاهده نمود.

روش صحيح مسواك زدن:

1ـ ابتدا تمام سطوح خارجي دندانهاي فك فوقاني را با حركت آرام لرزشي به صورت جلو ـ عقب تميز نمائيد. در موقع انجام اين عمل بايد به محل اتصال لثه با دندان توجه نمود.

2ـ سطوح داخلي دندانهاي فك فوقاني را با همان حركت آرام جلو ـ عقب مسواك بزنيد.

3ـ مسواك زدن كليه سطوح خارجي و داخلي را تكرار كنيد.

4ـ در صورتيكه مسواك را زاويه‌دار بگيريد، مسواك زدن سطوح داخلي دندانهاي فك فوقاني و تحتاني راحت‌تر مي‌شود.

5ـ سطح جونده دندانهاي هر دو فك فوقاني و تحتاني را با حركت كوتاه و ملايم لرزشي جلو و عقب تميز نمائيد.

چه عواملي باعث ايجاد پوسيدگي در دندان مي‌شود؟

   لايه چسبنده‌اي به نام پلاك ميكروبي بر سطح دندان ايجاد مي‌گردد. قند موجود در غذاهائي كه مي‌خوريد به پلاك ميكروبي در بوجود آوردن اسيدها كمك مي‌كند كه اين اسيدها موجب خوردگي‌ مينا شده و تدريجاً در مينا ايجاد حفره مي‌نمايند.

پلاك ميكروبي + قند = اسيد= پوسيدگي دندان

   آيا اين بدان معني است كه بايد مواد قندي را از برنامه غذايي حذف نمود؟

   بطور ايده‌آل بله، اما مسئله مهم اين است كه تعداد دفعات مصرف مواد قندي را در طول روز محدود نمائيم بايد اغذيه قندي را حتي‌الامكان به همراه وعده‌هاي غذا مصرف نمود. زيرا ساير غذاهاي صرف شده موجب كاهش توليد اسيد مي‌شود. براي مثال صرف يك تكه پنير در پايان غذا مي‌تواند به خنثي كردن اسيد در اطراف دندانها كمك كند.

   بخاطر داشته باشيد هربار كه مواد قندي در تماس با پلاك ميكروبي قرار گيرند، اسيد به مدت حداقل 30 دقيقه بر سطح مبنا تاثير مي‌گذارد. بنابراين نبايد مواد قندي در فواصل بين وعده‌‌هاي غذايي صرف شود.

اما اگر بخواهيم بين وعده‌هاي اصلي غذا،‌خوراكي بخوريم چه مي‌شود؟

   اگر مجبور هستيد بين وعده‌هاي غذائي، خوراكي بخوريد، حتماً‌ بايد نوع مناسب آن را انتخاب نمائيد مثل نان، پنير، سبزيجات و ميوه تازه، فندق، نوشابه‌هاي كم كالري و شير.

   همواره برچسب روي غذاها را از لحاظ ميزان مواد قندي موجود در آنها بررسي نمائيد. هرچه ميزان مواد قندي غذاها بيشتر باشد مصرف آنها براي دندانها مضرتر است.

چه عاملي باعث بيماري لثه مي‌شود؟

   وجود پلاك ميكروبي د رمحل اتصال لثه با دندان باعث ايجاد بيماري لثه مي‌شود. اتصال بافت لثه به دندان بايد آنقدر محكم باشد كه دندانها را محكم نگاه داشته و از رسيدن باكتريها به ريشه دندان جلوگيري نمايد. وجود پلاك ميكروبي به استخوان نگاه دارنده دندانها حمله كرده و موجب از بين رفتن آن مي‌شود. دندانها تدريجاً لق شده و نهايتاً از دست مي‌روند.

   بخاطر داشته باشيد كه بيماري لثه شايع‌ترين عامل از دست دادن دندان در بزرگسالان است.

چگونه مي‌توانيم بفهميم كه دچار بيماري لثه شده‌ايم؟

   اغلب لثه هنگام مسواك زدن يا نخ كشيدن به سهولت خونريزي مي‌كند و ممكن است قرمز و متورم بنظر برسد. اگر خونريزي ادامه يابد و لثه‌ها قرمز و متورم بنظر برسد.

   اگر خونريزي ادامه يابد و لثه‌ها قرمز و متورم باقي بماند فوراً به دندانپزشك مراجعه نمائيد. وجود لثه قرمز متورم و خونريزي لثه از اولين علائم بيماري لثه مي‌باشد

چگونه مي‌توان پلاك ميكروبي را برطرف نمود؟

پلاك يكي از علل اصلي پوسيدگي دندان و بيماري لثه مي‌باشد.  بنابراين از بين بردن پلاك ميكروبي براي ادامه سلامت دهان و حياتي است. شما مي‌توانيد با مسواك زدن منظم و از آن مهمتر با مسواك زدن صحيح داراي دندانها و لثه سالم باشيد. بايد دندانها و لثه‌هاي خود را حداقل روزي دوبار، صبح و شب مسواك بزنيد تا كاملاً پلاك ميكروبي را از دهان خود بزدائيد. زمان لازم براي مسواك زدن در افراد مختلف متفاوت است ولي به طور متوسط بايد 2 تا 3 دقيقه براي هر وعده مسواك زدن تخصيص داده شود.

بهترين روش مسواك زدن كدام است؟

نوك موهاي مسواك را با زاويه 45 درجه نسبت به محور طولي دندانها قرار دهيد بطوريكه برخي از الياف نرم نايلوني آن روي لثه قرار گيرند. مسواك را با حركات كوتاه به جلو ـ عقب ببريد و با دقت ولي محكم فشار دهيد. شما بايد تمام دندانها و تمام لبه لثه را چه در داخل و چه در خارج مسواك بزنيد. ضمناً فراموش نكنيد كه سطح جونده دندان را شستشو نمائيد.

از دندانهاي خود مراقبت كنيد تا آنها در تمام عمر سالم باقي بمانند.

1ـ به منظور تميز كردن سطوح  بين دندانها كه قابل دسترس مسواك نيستند ايد تقريباً 45 سانتيمتر از نخ دندان را جدا كرده و دو انتهاي آنرا به دور انگشت وسط بپيچيد. سپس با انگشت شست و اشاره با فاصله پنج سانتيمتر محكم نگهداريد. 

  2ـ براي سهولت ورود نخ در بين دندانها، آنرا با حركات ملايم جلو و عقب و پائين ببريد. براي تميز كردن سطح دندان نخ را به دور دندان انحناء دهيد و با حركت بالا و پائين نخ را به سطح دندان بكشيد.

3ـ دستورالعمل مرحله دوم را در مورد دندانهاي مجاور نيز تكرار نمائيد و ياد داشته باشيد كه براي جلوگيري از وارد شدن هرگونه آسيب احتمالي به لثه بايد نخ را محكم به سطح دندان بچسبانيد.

4ـ اين عمل را در مورد تمام دندانهاي فك فوقاني و تحتاني تكرار نمائيد و نخ را از دور يك انگشت وسط به دور انگشت وسط ديگر بپيچيد تا به طور منظم از يك قسمت تميز و محكم نخ استفاده شود بياد داشته باشيد كه از يك قسمت جديد نخ براي هر دندان بايد استفاده گردد.

5ـ بايد توجه كافي به نخ كشيدن دندانهاي خلقي مبذول كنيد هنگامي كه عمل نخ كشيدن به پايان رسيد دهان خود را كاملاً با آب بشوئيد و در حين اين عمل، آب را با فشار از لاي دندانهاي خود رد نمائيد.